Φάκελοι: Φινλανδική εκπαίδευση – εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
“Recent Educational Developments in Turkey”
Mustafa Şahin
Σελίδες
Περίληψη
Η Τουρκική Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1923. Υπό την ηγεσία κυρίως του Mustafa Kemal – Atatürk αλλά και του Ismet Inönü κατά τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 ο εκσυγχρονισμός του κράτους και η ανάπτυξή του βασίστηκε στα δυτικά πολιτικά πρότυπα. Οι εκπαιδευτικές πολιτικές που εφαρμόστηκαν την περίοδο αυτή είχαν «κοσμικό» (secular) και «εθνικό» χαρακτήρα. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο όμως οι πολιτικές αυτές περιορίστηκαν, καθώς θρησκευτικές ομάδες πίεσης απέκτησαν επιρροή στα εκπαιδευτικά πράγματα και ήδη από τη δεκαετία του 1940 η θρησκευτική εκπαίδευση επέστεψε στα σχολεία. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν ποικίλες κοινωνικο-πολιτικές και εκπαιδευτικές εξελίξεις επέδρασαν στην εκσυγχρονιστική πορεία της Τουρκίας και έγιναν αιτία για διαμάχες γύρω από την εκπαίδευση.
Το 1983, τρία χρόνια μετά το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980, η Τουρκία απέκτησε εκλεγμένη κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Turgut Özal, επικεφαλής του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας. Η ιδεολογία του κόμματος συνδύαζε τον οικονομικό φιλελευθερισμό με τον πολιτισμικό συντηρητισμό και εκπροσωπούσε πολιτικές απόψεις που ξεκινούσαν από το χώρο του κέντρου και έφταναν ως την άκρα δεξιά. Οι εκπαιδευτικές πολιτικές της κυβέρνησης Özal εμπνέονταν από τη λεγόμενη «Τουρκο – Ισλαμική σύνθεση», μια πνευματικο – πολιτική κίνηση που επιχειρούσε να συναιρέσει την ισλαμική και την εθνική δεξιά με σκοπό να αναχαιτίσει τη δυναμική της ανερχόμενης Τουρκικής αριστεράς. Η κίνηση αυτή υποστήριζε ότι η Τουρκία δεχόταν ιμπεριαλιστική πολιτιστική επίθεση και ότι ο μόνος τρόπος για την αντιμετώπισή της ήταν να επιδιώξει την Τουρκο-Ισλαμική σύνθεση, υποστηρίζοντας ότι οι Τούρκοι δε θα μπορούσαν να διατηρήσουν την ταυτότητά τους χωρίς το Ισλάμ.
Η «Τουρκο – Ισλαμική σύνθεση» επηρέασε κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 τόσο τα αναλυτικά προγράμματα (κυρίως αυτά της Ιστορίας και της Γεωγραφίας στο μέσο σχολείο τα οποία απέκτησαν εθνικιστικό χαρακτήρα) όσο και τις παιδαγωγικές μεθόδους (που έγιναν περισσότερο αυταρχικές). Η θρησκευτική και ηθική διαπαιδαγώγηση εντάχθηκε στο βασικό πυρήνα των αναλυτικών προγραμμάτων όλων των βαθμίδων και έγιναν προσπάθειες βελτίωσης των Κορανικών και των θρησκευτικών σχολείων (imam-hatip).
Σημαντικές ήταν οι εξελίξεις στην εκπαίδευση και στη δεκαετία του 1990. Η κυβέρνηση Demirel (1990 – 1993) έκανε περισσότερο ευέλικτο το πρόγραμμα σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η διάρκεια της εκπαίδευσης εκπαιδευτικών αυξηθηκε από δύο σε τέσσερα χρόνια και εντάχθηκε στα πανεπιστήμια, ενώ η κυβέρνηση Yilmaz από την πλευρά της θέσπισε την οκταετή υποχρεωτική εκπαίδευση (1997), ενοποίησε τις εξετάσεις εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση και μεταρρύθμισε τη διοίκηση της εκπαίδευσης (1998).
Η σημερινή κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ευημερίας έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία για την αύξηση της συμμετοχής των κοριτσιών στην εκπαίδευση, παρεμβαίνοντας σε πληθυσμούς που δε στέλνουν τα κορίτσια στο σχολείο για λόγους θρησκευτικούς, οικονομικούς ή από παράδοση, κυρίως στις ανατολικές περιοχές της χώρας.
Στο τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα η πρόσβαση στην εκπαίδευση αυξήθηκε κατά 93% με σημαντικότερη την αύξηση στην προσχολική και την ανώτατη εκπαίδευση. Όμως, παρά τη σαφή επέκταση, βελτίωση και ανάπτυξη της εκπαίδευσης τα χρόνια αυτά, τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν παραμένουν πολλά και σημαντικά. Η συνεχής παλινδρόμηση των εκπαιδευτικών πολιτικών των διαφόρων κυβερνήσεων ανάμεσα στην παράδοση και την καινοτομία και οι γενικότερες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες καθιστούν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση αναγκαία.
Παρατηρώντας κανείς τα πράγματα από το εσωτερικό της Τουρκίας συμπεραίνει ότι οι αλλαγές που έγιναν από το 1980 και μετά δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην τόνωση του κοσμικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης και τον περιορισμό της διαφθοράς. Ταυτόχρονα, ο εξωτερικός παρατηρητής από την πλευρά του δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει ότι η θέση της Τουρκίας έχει στο ίδιο διάστημα βελτιωθεί σημαντικά, τόσο όσον αφορά τα μακροοικονομικά μεγέθη όσο και το ρόλο της χώρας στη διεθνή σκηνή.
Η προσπάθεια ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να έχει ήδη θετικές επιπτώσεις και για το εκπαιδευτικό σύστημα, που εντοπίζονται κυρίως στην ενίσυχση της εκσυγχρονιστικής προσπάθειας. Αναμένεται έτσι να προχωρήσουν οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στους τομείς του προσανατολισμού/ σκοπών της εκπαίδευσης, της διοίκησης, του σχεδιασμού της εκπαίδευσης, των σχολικών προγραμμάτων και βιβλία, καθώς και της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, οι οποίες καθυστερούν λόγω των συχνών κυβερνητικών αλλαγών.