“Editorial”
Κατερίνα Αργυροπούλου, Αντωνία Σαμαρά
Σελίδες
Περίληψη
Στη μεταμοντέρνα εποχή η έννοια της σταδιοδρομίας ως μιας προβλέψιμης εξελικτικής διαδικασίας δεν είναι πλέον εφικτή, καθώς ο κόσμος της εργασίας χαρακτηρίζεται από ανασφάλεια, αστάθεια και συνεχείς αλλαγές. Η επαγγελματική ανάπτυξη δεν λαμβάνει έτσι πλέον χώρα σε ένα σταθερό και γραμμικό εργασιακό πλαίσιο. Στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, έτσι ώστε η σταδιοδρομία να περιγράφεται μεταφορικά ως ένα «απρόβλεπτο ταξίδι», με πολλούς διαφορετικούς δρόμους και παραδρόμους, αλλά και ως μια γενικότερη έννοια που αφορά όχι μόνο επαγγέλματα αλλά και συνολικότερα ρόλους ζωής (Savickas et al., 2009). Επιπλέον, η διερεύνηση και ο σχεδιασμός της σταδιοδρομίας είναι ένας τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι προχωρούν στην κατασκευή της ζωής τους μέσω της εργασίας, έχοντας πάντα κατά νου ότι η επαγγελματική τους διαδρομή είναι μια ακριβής καταγραφή της ζωής τους (Duarte, 2009). Υπό το πρίσμα αυτό, η συμβουλευτική για τη σταδιοδρομία σηματοδοτεί μια διαδικασία διαπαιδαγώγησης, αφού επιδιώκει να καθοδηγήσει το άτομο στη διαχείριση της επαγγελματικής του ανάπτυξης και να προάγει την ικανότητά του να διεκδικήσει μια πιο ικανοποιητική ταυτότητα με την αξιοποίηση της εκπαίδευσης, της μάθησης και της εργασιακής του εμπλοκής στο προσεχές και αβέβαιο μέλλον (Αργυροπούλου, 2022). Ως εκ τούτου, ο επαγγελματικός προσανατολισμός καθίσταται πλέον ένα εργαλείο που λειτουργεί με έναν ολιστικό, διαρθρωτικό και προληπτικό τρόπο, καθώς εισάγει μεθόδους συμβουλευτικής παρέμβασης, με στόχο όχι μόνο την αποκάλυψη των ενδιαφερόντων, των προσωπικών αξιών και των επαγγελματικών στόχων και πεποιθήσεων, αλλά της συνολικότερης αντίληψης που έχει το άτομο για τον εαυτό του και τον ρόλο του σε
μια εποχή συνεχών μεταβολών. Κατά ανάλογο τρόπο, η συμβουλευτική και ο επαγγελματικός προσανατολισμός ενισχύονται από την αξιοποίηση συμπεριφορών και στάσεων διά βίου μάθησης, καθώς ενδυναμώνεται η ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται καλύτερα τις γνωστικές του δεξιότητες, αλλά και να κατασκευάζει νέες με στόχο τη βελτίωση του τρόπου διαχείρισης της ζωής και της σταδιοδρομίας του, με προσανατολισμό προς το μέλλον και με γνώμονα την κοινωνική του εναρμόνιση (Αργυροπούλου,2024).
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η επαγγελματική συμβουλευτική μεταβάλλεται και επεκτείνεται δημιουργώντας ένα πρωτοποριακό πλαίσιο παρέμβασης που επιδιώκει νε εξασφαλίσει στους ωφελούμενους την άνθιση στη σταδιοδρομία τους (δηλαδή, τι είναι αυτό που κάνει τη ζωή και τη σταδιοδρομία να έχει νόημα και ουσία, ευτυχία και ευημερία) και να τους ενθαρρύνει να εντάξουν ζητήματα στην επαγγελματική τους συμπεριφορά που αγνοούσαν μέχρι σήμερα, όπως: όραμα της καλλιέργειας αξιών για τη φροντίδα των συνανθρώπων, αλληλεγγύη, διαπολιτισμικό σεβασμό, διαμόρφωση επαγγελματικών στόχων με κοινωνικό περιεχόμενο και συνειδητοποίηση της προσωπικής ευθύνης απέναντι στο πρόσωπό τους και το κοινωνικό σύνολο (Argyropoulou et al., 2020)5. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του εύρους των συστημικών εμποδίων κατά την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, την καλλιέργεια και την αξιοποίηση προσωπικών πόρων και δυνατοτήτων και την ενδυνάμωση των ανθρώπων με τα κατάλληλα εφόδια προκειμένου να επιβιώνουν και να επιτυγχάνουν σε
πολλαπλά εκπαιδευτικά και εργασιακά περιβάλλοντα.
Όλα τα παραπάνω εισηγούνται την άποψη ότι η συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη των συμβούλων σταδιοδρομίας καθίσταται πλέον, απαραίτη τη προκειμένου οι επαγγελματίες να αναθεωρούν και να προσαρμόζουν τις εκπαιδευτικές τους εμπειρίες να αποκτούν τις κατάλληλες γνώσεις, την ευσυνειδησία και τις ικανότητες για να παρέχουν επιτυχημένες υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού. Δεδομένης, μάλιστα, της αυξημένης ανάγκης για παροχή ολιστικών υπηρεσιών συμβουλευτικής στους ωφελούμενους θεωρείται αναγκαία η διά βίου, συνεχιζόμενη κατάρτιση των συμβούλων σταδιοδρομίας και επαγγελματικού προσανατολισμου ώστε να λειτουργούν: α) ως οι άνθρωποι που μπορούν να ερμηνεύσουν στους άλλους τη σχέση ανάμεσα στην εκπαίδευση/ επανεκπαίδευση και στα νέα επαγγελματικά μονοπάτια, β) ως εισηγητές προγραμμάτων για την ανάπτυξη ειδικών δεξιοτήτων, οι οποίες είναι απαραίτητες για τους πολίτες έτσι ώστε να εξερευνήσουν και να κατακτήσουν μια επιτυχημένη και με
νόημα εργασιακή ζωή, γ) ως μέντορες που προσφέρουν ανατροφοδότηση, προπόνηση και συμβουλευτική, δ) ως σύμβουλοι και καθοδηγητές για τους πολιτισμικά διαφορετικούς και για όσους ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, καθώς και ως θεραπευτές που προσφέρουν ελπίδα και δυνατότητες σε έναν μπερδεμένο και χωρίς υποστηρικτικά συστήματα κόσμο της εργασίας (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2012).
Οι Σαγρή, Γενά και Ασβεστάς επικεντρώνουν το ενδιαφέρον της μελέτης τους στους μαθητές Λυκείου που βρίσκονται εντός δομών παιδικής προστασίας συγκρίνοντας την αυτοαποτελεσματικότητά τους και τη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων με ομολόγους τους του γενικού πληθυσμού. Επιχειρούν με τον τρόπο αυτό να φωτίσουν ιδιαιτερότητες στην παροχή επαγγελματικής συμβουλευτικής σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Αντίστοιχα οι Οικονόμου, Καλογερογιάννη και Παρθένης εστιάζουν στην πληθυσμιακή ομάδα προσφύγων και μεταναστών και μελετούν τις αντιλήψεις τους για την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών που έλαβαν στο πλαίσιο της Συμβουλευτικής και του Επαγγελματικού προσανατολισμού. Συναφές με την ειδική πληθυσμιακή ομάδα των προσφύγων και μεταναστών είναι το άρθρο των Ψαλλίδα, Καλογερογιάννη και Παρθένη, οι οποίοι εστιάζουν στους εργαζόμενους που παρέχουν υπηρεσίες σε πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην Ελλάδα και μελετούν το ζήτημα της επαγγελματικής τους εξουθένωσης και της εργασιακής τους ικανοποίησης.
Επιστρέφοντας σε ομάδες του γενικού πληθυσμού, οι Κούκουζα, Σαμαρά και Αργυροπούλου διερευνούν το ζήτημα των επαγγελματικών προσδοκιών και της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας στη δόμηση εαλιστικών επαγγελματικών στόχων εστιάζοντας τη μελέτη τους σε τελειόφοιτους ΙΕΚ.Τα δύο τελευταία άρθρα του τεύχους εστιάζουν στους εργαζόμενους στο πεδίο της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας. Έτσι, οι Κουμεντάκη και Ασβεστάς μελετούν ζητήματα αυτοαποτελεσματικότητας και επιμορφωσης των εργασιακών συμβούλων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση εμποδίων στη διάρκεια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας. Τέλος,οι Τριανταφυλλόπουλος και Γαϊτάνης εξετάζουν θέματα δεοντολογίας και διασφάλισης ποιότητας σε δομές Συμβουλευτικής και Επαγγελματικού Προσανατολισμού.
Το τεύχος δεν διεκδικεί ασφαλώς την εξαντλητική παρουσίαση της πλούσιας θεματολογίας που απασχολεί το επιστημονικό και ερευνητικό πεδίο της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας. Ωστόσο, φιλοξενώντας μελέτες που εκπονήθηκαν με τη συνεργασία νέων ερευνητών, επιχειρεί να αναδείξει πτυχές της σύγχρονης έρευνας σε ένα πεδίο το οποίο η ρευστότητα των κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και επαγγελματικών συνθηκών των τελευταίων δεκαετιών καθιστά πιο επίκαιρο από ποτέ.