“Diversity acceptance among Greek primary school students”
Αμαλία Χατζηνικολάου
Σελίδες
Περίληψη
Στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης, το διεθνές μεταναστευτικό ρεύμα έχει αναχθεί σε μείζον ζήτημα τόσο για τις αναπτυσσόμενες όσο και για τις ανεπτυγμένες χώρες καθώς, με το σωστό κυβερνητικό σχεδιασμό, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να αποβεί προς όφελος αμφοτέρων των χωρών αποστολής και υποδοχής μεταναστών.
Μέσα σε αυτό το διεθνές συγκείμενο, η Ελλάδα έχει μετατραπεί από χώρα αποστολής μεταναστών και ενδιάμεσου προσωρινού σταθμού, σε σημαντικό πόλο έλξης μόνιμης εγκατάστασης μεγάλου αριθμού μεταναστών. Έτσι γίνεται κοινωνός των προβλημάτων που εδώ και πολλά χρόνια αντιμετωπίζουν άλλες χώρες. Η ιδιαιτερότητα του ελληνικού φαινόμενου έγκειται στο γεγονός ότι, σε αντιδιαστολή με εκείνες που βίωσαν έναν κλιμακούμενο μετασχηματισμό αρκετών δεκαετιών, η Ελλάδα κλήθηκε να αντιμετωπίσει την ανάγκη ταχείας αφομοίωσης πλήθους μεταναστών διαφορετικής προέλευσης, με διαφορετική κουλτούρα, μέσα σε μια συντομότερη χρονικά περίοδο.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες δεν είναι άξιο απορίας το γεγονός η χρονιά που διανύουμε να έχει ανακηρυχθεί ως Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου. Η Ελλάδα συμμετέχει με το σύνθημα Μαζί στη Διαφορετικότητα. Βασικός στόχος της Εθνικής Στρατηγικής είναι η παγιοποίηση της ιδέας του διαπολιτισμικού διαλόγου στο σύστημα αξιών της ελληνικής κοινωνίας, με σκοπό την επίτευξη και ενδυνάμωση της ανοχής και του σεβασμού του άλλου τόσο σε επίπεδο χωρών, όσο και εσωτερικά με ομάδες ιδιαίτερων εθνικών, θρησκευτικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών.
Το εύλογο ερώτημα είναι, εάν στην πράξη έχει πραγματικά επιτύχει η εφαρμογή ενός τέτοιου πλαισίου.
Ως δείκτες επιτυχούς υλοποίησης της ελληνικής στρατηγικής θα μπορούσαν να εκληφθούν οι στάσεις, οι συμπεριφορές και οι αντιλήψεις των μαθητών του σύγχρονου ελληνικού σχολείου. Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται ο ερευνητικός σκοπός της παρούσας εμπειρικής έρευνας . Αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ερευνητικής προσπάθειας που καταβάλλεται σε συνεργασία με το Γιάννη Ρουσσάκη, με σκοπό την αποτύπωση των στάσεων και αντιλήψεων στην Ελλάδα του σήμερα, μελετώντας το τρίπτυχο μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς.
Το συγκεκριμένο τμήμα της μικρής κλίμακας πιλοτικής έρευνας πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του τρέχοντος έτους σε δημόσια δημοτικά σχολεία του νομού Αττικής. Καταβλήθηκε προσπάθεια για την εξασφάλιση αντιπροσωπευτικού δείγματος καθώς η επεξεργασία μόνο των πλήρως απαντημένων ερωτηματολογίων . Το 83,6%, εκ των 213 ερωτηθέντων, ήταν Έλληνες , το 4% Παλιννοστούντες, ενώ το υπόλοιπο 12,4% του πληθυσμού αποτελούνταν από μαθητές διαφορετικής καταγωγής, με το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτούς να είναι παιδιά οικονομικών μεταναστών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και τους Ρομά να ανέρχονται στο 3,7%. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από μαθητές της Δευτέρας, Πέμπτης και Έκτης τάξης του Δημοτικού Σχολείου λόγω του ότι διεθνή επιστημονικά ευρήματα επισημαίνουν μια σημαντική διαφοροποίηση συμπεριφοράς απένατι στο άλλο, μεταξύ της ηλικίας των οκτώ ετών και της προεφηβείας, εξαιτίας της αλλαγής του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά αντιλαμβάνονται τότε τις κοινωνικές δομές και αξίες. Το εργαλείο της έρευνας είναι ένα ερωτηματολόγιο κλίμακας συμπεριφοράς , τύπου Likert, τετράβαθμης διαβάθμισης (1=ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ, 2= ΠΟΛΥ, 3=ΛΙΓΟ, 4=ΚΑΘΟΛΟΥ). Οι μαθητές ρωτήθηκαν πόσο θα τους άρεσε να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες με παιδιά από διαφορετικές πολιτισμικές ή εθνικές ομάδες στα πλαίσια του σχολείου τους, αλλά και εκτός αυτού. Η επεξεργασία των ερευνητικών δεδομένων έγινε με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS 13.
Τα πρώτα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης καταδεικνύουν μια τάση επιφυλακτικότητας των μαθητών απέναντι στο διαφορετικό. Πριν όμως καταλήξουμε σε απλουστευτικά συμπεράσματα, θα είχε ενδιαφέρον να προσπαθήσουμε να εντριφύσουμε στα αίτια των απαντήσεων. Ένα απροσδόκητο, όσο και εντυπωσιακό σε έκταση ερευνητικό φαινόμενο, αποτέλεσε το γεγονός ότι το 32% των ερωτηθέντων ένοιωσαν την ανάγκη να δώσουν γραπτές εξηγήσεις για τις απαντήσεις τους, ενώ δεν υπήρχαν στο ερωτηματολόγιο ανοιχτές ερωτήσεις. Εκεί διαπιστώθηκε ότι ο φόβος μάλλον πήγαζε από τη βίωση της κοινωνικής πραγματικότητας και των συνεπειών που από αυτή συνεπάγονται για το τι σημαίνει να είσαι διαφορετικός, παρά ως φόβος του φυσικού προσώπου που κομίζει τη διαφορετικότητα. Αυτό που προβάλλει ως επιτακτικό ερευνητικό δεδομένο, είναι η ανάγκη όχι απλής καταγραφής συμπεριφορών, αλλά μέσω ανοιχτών ερωτήσεων η εναργέστερη καταγραφή των αιτίων που τις προκαλούν, ώστε να καταστεί δυνατή η ερμηνείας τους.
Σε ένα ταχέως μετασχηματιζόμενο τοπίο, η Εκπαίδευση είναι το αποτελεσματικότερο όχημα μεταλαμπάδευσης επιθυμητών αρχών στην κοινωνία. Ελπιδοφόρα μηνύματα εμφανούς μεταστροφής προς την κατεύθυνση της αποδοχής και σεβασμού του διαφορετικού, υπάρχουν τόσο μέσα από διεθνή ερευνητικά προγράμματα, όσο και πετυχημένων καινοτόμων πρακτικών σχολείων στην Ελλάδα.
Το σημαντικότερο όλων πιθανόν είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η προκατάληψη μπορεί να υφέρπει με τόσο συγκεκαλλυμένες μορφές, ώστε η καταπολέμηση της να αποτελεί στοίχημα που πρέπει όλοι μας να ενεργοποιηθούμε για να κερδίσουμε τελικά.