“Κοινωνικός έλεγχος, σχέσεις εξουσίας και πολιτισμική οικείωση στον εκπαιδευτικό θεσμό”
Γίτσα Κοντογιαννοπούλου-Πολυδωρίδη
Σελίδες
Περίληψη
Ανιχνεύονται θεωρητικές προκείμενες και εμπειρικό υλικό για τον κοινωνικό έλεγχο στην ελληνική εκπαίδευση που φωτίζουν νέες πτυχές των σχετικών ζητημάτων. Προκύπτει ότι, η προσέγγιση που δέχεται ότι ο κρατικός έλεγχος της εκπαίδευσης αναφορικά με τη γνώση που μεταδίδεται στο σχολείο είναι ασφυκτικός, είναι ίσως απλοποιητική. Στην εργασία εξετάζεται πώς ο κοινωνικός έλεγχος στην εκπαίδευση ασκείται από το ίδιο το κοινωνικό σώμα και όχι τόσο από την αυταρχική κρατική εξουσία. Δεν εκφράζεται με την ενεργοποίηση θεσμικών ομάδων της (νεωτερικής) κοινωνίας πολιτών, αλλά ως ad hoc έλεγχος από τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Εξετάζεται δηλαδή πώς η επιτήρηση γίνεται μέσα στο και από το κοινωνικό σώμα και δεν συνιστά έλεγχο και καταπίεση εκ των άνω από την κεντρική εξουσία. Η επιτήρηση εκφράζεται ως δράση μεμονωμένων ατόμων που, όμως, δρουν ομοιόμορφα και προς την ίδια κατεύθυνση της κυρίαρχης αντίληψης για το τι είναι χρήσιμη γνώση, με τρόπο που τους προσδίδει νομιμοποίηση και μαζικότητα στο αποτέλεσμα, ώστε να μην αμφισβητούνται.
Σκοπός της εργασίας είναι η ανίχνευση της αξιοποίησης κάποιων θεωρητικών προκείμενων για τη μελέτη του κοινωνικού ελέγχου στην ελληνική εκπαίδευση. Για το σκοπό αυτό θα παρουσιαστούν (α) σημεία θεωρητικών προτάσεων και (β) υλικό από την ερευνητική καταγραφή λόγου και πρακτικών κοινωνικών υποκειμένων που εμπλέκονται στον εκπαιδευτικό θεσμό σε καθημερινή βάση. Στην εργασία αυτή δηλαδή παρουσιάζεται εμπειρικό υλικό σε πρώτη επεξεργασία, από ερευνητικό πρόγραμμα σε εξέλιξη. Έτσι, ο αναγνώστης δεν θα βρει στο κείμενο αυτό αναφορές σε άλλες εργασίες που ενδεχομένως μελετούν τον κοινωνικό έλεγχο στην ελληνική εκπαίδευση από οποιαδήποτε σκοπιά. Η επιλογή αυτή, όσο και αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως ανορθόδοξη, κρίνεται ως αναγκαίο βήμα στην παρούσα φάση της έρευνας.